Ένα από τα ελάχιστα κτίρια της οθωμανικής περιόδου της Χαλκίδας που διασώθηκε, κατοικία του Ομέρ Πασά και μετέπειτα του Ευβοιώτη αγωνιστή του 1821 Νικόλαου Κριεζώτη.
Το Κριεζώτειο βρίσκεται στην οδό Τζαβέλα στη Χαλκίδα, λίγο πιο πάνω από τον ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου, και η κατασκευή του υπολογίζεται στις αρχές του 18ου αιώνα.
Οθωμανική περίοδος
Το κτίριο, της συνοικίας Τσικούρ Τσεσμέ, ήταν ένα από τα -κατά τον Εβλιά Τσελεμπί- δύο χιλιάδες σαράγια ναυάρχων και στρατηγών με τα πολλά πατώματα και τα εξακόσια πηγάδια, τα περιβόλια και τ’ αμπέλια, τα τζαμιά, τους δύο μεντρεσέδες και τα πέντε νηπιαγωγεία, τους τέσσερις τεκέδες και τα δύο λουτρά.
Διαβάστε για την ζωή στην τουρκοκρατούμενη Χαλκίδα.
Από ευρήματα της περιοχής αποδεικνύεται ότι στο χώρο αυτό ήταν μεγαλοπρεπές αραβικό κτήριο που καταστράφηκε σε άγνωστη χρονολογία. Το αρχοντικό αποτελούσε τμήμα μεγαλύτερου συγκροτήματος της εξοχικής κατοικίας του Ομέρ Πασά, του τελευταίου Οθωμανού στρατιωτικού διοικητή της Εύβοιας.
Τμήματα του κτηρίου (θωράκια) με αραβουργήματα βρίσκονται σήμερα στον περίβολο του ναού του Αγίου Δημητρίου, πίσω από το ιερό. Από αυτά ακόμη έχει κατασκευαστεί η βρύση του αρχοντικού. Στην αυλή διασώζονται τούρκικο λουτρό και κρήνη.
Λουτρό
Τα λουτρό αποτελείται από δύο χώρους τετραγωνικής κάτοψης με διαστάσεις 3 x 3,05 μ. που επικοινωνούν μεταξύ τους με ένα τοξωτό άνοιγμα πλάτους 83 εκ. Το κτίσμα είναι κατασκευασμένο από λιθοδομή πάχους 60 εκ.
Το τούρκικο λουτρό διασώζεται σήμερα στην μετέπειτα κατοικία του Νικόλαου Κριεζώτη
Οι δύο χώροι του λουτρού καλύπτονται από ημισφαιρικούς θόλους, κατασκευασμένους από οπτόπλινθους. Ο φωτισμός γινόταν από μικρές οπές που διατάσσονται σε ομόκεντρους κύκλους και που κατά την αρχική φάση κατασκευής θα πρέπει να διέθεταν γυάλινες προστατευτικές φεγγίδες.
Εσωτερικά εντοπίζονται πήλινοι κατακόρυφοι σωλήνες που είχαν ενσωματωθεί στο εσωτερικό της τοιχοποιίας ήδη από την φάση της κατασκευής του και χρησίμευαν στο να διοχετεύουν τον καπνό και τον θερμό αέρα προς τα έξω θερμαίνοντας παράλληλα τους χώρους.
Η είσοδος στο λουτρό γινόταν από τοξωτό άνοιγμα προς την οδό Τζαβέλα ενώ οι δύο θύρες που είναι ορατές από την αυλή είχαν διανοιχθεί αργότερα και συνέδεαν το χώρο του λουτρού – αλλάζοντας την χρήση του – με εφαπτόμενο κτίσμα που σήμερα έχει καθαιρεθεί.
Κρήνη
Η τούρκικη κρήνη στο Κριεζώτειο
Η κρήνη που βρίσκεται στην αυλή έχει προκύψει από την συναρμολόγηση μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών διακοσμημένων με ανάγλυφα ισλαμικά φυτικά θέματα σε δύο από τις όψεις του. Η πίσω πλευρά του ακουμπά στον πέτρινο τοίχο του περιβόλου ενώ η μία πλευρά έχει άνοιγμα συντήρησης και καθαρισμού της μικρής δεξαμενής που καταλαμβάνει τον εσωτερικό χώρο της κρήνης.
Κατοικία Νικόλαου Κριεζώτη
Ανάμεσα στο 1830 και 1833 το κτίσμα αγοράστηκε από τον Νικόλαο Κριεζώτη , ήρωα του 1821, όταν αυτός προάχθηκε σε συνταγματάρχη και Νομοεπιθεωρητή Εύβοιας.
Διαβάστε ποιος ήταν ο Ευβοιώτης ήρωας του 1821 Νικόλαος Κριεζώτης.
Το Κριεζώτειο αποτελεί μοναδικό δείγμα αρχιτεκτονικής μαστόρων της Μακεδονίας. Ιδιαίτερη ιστορική σημασία παρουσιάζει η βρύση που βρίσκεται στον περίβολο, η οποία είναι συναρμολογημένη από ανάγλυφα οθωμανικά επιτύμβια μέλη, καθώς και το βοηθητικό κτίριο των λουτρών, που αποτελείται από δύο συνεχόμενους πετρόχτιστους χώρους με δύο θόλους.
Το αρχοντικό μετά την φυγή του Νικόλαου Κριεζώτη στην Τουρκία το 1847 πέρασε στο χέρια των απόγονων του.
Εκείνη την περίοδο το κτίσμα χάνει αρκετά από τα στοιχεία οθωμανικής μορφολογίας που είχε αφού οι απόγονοι του Κριεζώτη ανέλαβαν τον εξωραϊσμό του.
Πρόσθεσαν τη νεοκλασικίζουσα είσοδο, το πήλινο διακοσμητικό χώρισμα του διαδρόμου της αυλής και τα κτίσματα δεξιά και αριστερά της εισόδου που ήταν βοηθητικά για εκείνη την περίοδο όπως π.χ. το χαμάμ.
Η εγκατάλειψη και η αξιοποίηση από τον Δήμο Χαλκιδέων
Το 1976 μετά τον θάνατο και του τελευταίου απόγονου, το αρχοντικό αγοράζεται από τον Ο.Τ.Ε. και τον Σεπτέμβρη του 1982 περνάει στα χέρια του δήμου.
Ο δήμος με μια σειρά από έργα και αναπαλαίωσης που έκανε από το 1982 προσπάθησε να σώσει το αρχοντικό καθώς οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες του το είχαν αφήσει παραμελημένο και μισοερειπωμένο.
Σήμερα στο αναπαλαιωμένο αρχοντικό Κριεζώτη στεγάζεται το ιστορικό αρχείο της πόλης και το κέντρο ευβοϊκής έρευνας.
Το 1989 ένα τμήμα από το Κριεζώτειο παραχωρήθηκε από το δήμο για τη στέγαση των Αρχείων Νομού Ευβοίας ενώ στο ευρύτερο συγκρότημα φιλοξενείται παιδικός σταθμός και ΚΑΠΗ του δήμου Χαλκιδέων.
Πηγές:
dimos-xalkideon.gr
ΓΑΚ Ν. Ευβοίας
Eviaportal.gr
