Τζαμί Εμίρ Ζαδέ στη Χαλκίδα

Το τζαμί του Εμίρ Ζαδέ βρίσκεται στην πλατεία Πεσόντων Οπλιτών και είναι σε απόσταση 100 περίπου μέτρων από την παραλία της πόλης και πλησίον στο ναό της Αγίας Παρασκευής.

Το τζαμί του Εμίρ Ζαδέ στη Χαλκίδα χτίστηκε τον 15ο αιώνα από τους Τούρκους που αφίχθησαν στην Εύβοια, δηλαδή κατά τους πρώτους χρόνους της οθωμανικής περιόδου (1470-1833) στη Χαλκίδα, και αποτελούσε τον τόπο συγκέντρωσης και προσευχής τους.

Πρόκειται για ένα από τα τρία τζαμιά που υπήρχαν στην πόλη (εντός του κάστρου), το οποίο διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, αν και έχουν καθαιρεθεί ο μιναρές και το προστώο, τα οποία σώζονταν τουλάχιστον έως τα μέσα του 19ου αιώνα.

Έξω από το οθωμανικό τέμενος υπάρχουν υπολείμματα παλαιότερου χριστιανικού ναού ο οποίος μετατράπηκε σε τέμενος. Το επιβλητικό τέμενος είναι ένα μεγάλων διαστάσεων κτήριο και χαρακτηριστικό του σημείο είναι η θολωτή σκέπη.

Επάνω στην είσοδο του τζαμιού υπάρχει η επιγραφή σε Αραβική γλώσσα: «Είσελθε εδώ εν ειρήνη και θα είσαι αθάνατος εις το όνομα του Παντελεήμονος θεού».

Στο εσωτερικό του υπάρχει μια κεντρική τετράγωνη αίθουσα, όπου οι πιστοί παρατάσσονταν σε σειρές με το μέτωπο προς της Μέκκα, γι αυτό και η είσοδος σε αυτά είναι σε αντίθετη διεύθυνση. Στην νοτιοανατολική πλευρά βρίσκεται το μιχράμπ, όπου διακρίνονται ακόμα ίχνη χρώματος. Το μιχράμπ είναι ένα είδος ιερού που βρίσκεται επί έδρας λεγόμενης “μινμπάρ”, τύπου άμβωνα ή δεσποτικού, όπου στεκόταν ο Ιμάμης.

Μετά την απελευθέρωση της Χαλκίδας από τους Τούρκους είχε μετατραπεί σε στρατώνα. Το 1937 κηρύσσεται ιστορικά διατηρητέο μνημείο με βάση την απόφαση 401/Α/14-10-1937, όπως αυτή δημοσιεύτηκε στο Φύλλο της Εφημερίδας Κυβερνήσεως και σήμερα στεγάζει μέρος της μεσαιωνικής αρχαιολογικής συλλογής Χαλκίδας, χωρίς να λειτουργεί όμως σαν μουσείο ανοικτό στο κοινό.

Στον περίβολο του τζαμιού βρίσκονται σκόρπια αρκετά θραύσματα από αρχαίες κολώνες και κιονόκρανα, ενώ μπροστά του σώζεται η ωραία τουρκική κρήνη (βρύση), που κατασκευάστηκε το 1655.

Ο πολιτικός μηχανικός, Γιάννης Καραλής, έχοντας μελετήσει την αρχιτεκτονική των περισσότερων νεοκλασικών κτηρίων της Χαλκίδας, που αποτελούν διατηρητέα μνημεία, έκανε την εξής παρατήρηση: «Το τζαμί Εμίρ Ζάδε- όπως και αρκετά απ’ αυτά που σώζονται στην Ελλάδα- παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω της σχέσης του με την βυζαντινή αρχιτεκτονική, από την οποία σαφώς επηρεάστηκε, καθώς και της ένταξής του μέσα στους μεσαιωνικούς ελληνικούς οικισμούς. Η μελέτη του, ωστόσο, δεν έχει προχωρήσει ακόμα».

Στην ίδια περιοχή και μόλις λίγα μέτρα βορειοδυτικά από το Τζαμί βρίσκεται ακόμα ένα κτίσμα της Οθωμανικής Περιόδου, η Οικία της Οδού Παίδων.