Τα φωτοβολταϊκά συστήματα (φ/β) αποτελούν αυτή τη στιγμή μια από τις βασικές τεχνολογίες στην πορεία για την απανθρακοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας. Ως εκ τούτου, η υιοθέτηση και ανάπτυξη φ/β σε παγκόσμιο επίπεδο έχει γνωρίσει κατακόρυφη άνοδο τα τελευταία χρόνια.
Στην Ελλάδα, η συνολική εγκατεστημένη ισχύς των φ/β το 2023 ξεπέρασε τα 7 GW, καλύπτοντας έτσι σημαντικό μέρος της εγχώριας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τα εν λόγω συστήματα κάλυψαν το 18,4% της συνολικής εγχώριας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και το 16,7% της ακαθάριστης κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα το 2023. Παράλληλα, το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) προβλέπει την εγκατάσταση ισχύος 35,1 GW από φ/β μέχρι το 2050.
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό όχι μόνο να αναδεικνύονται οι όποιες βασικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις των φωτοβολταϊκών συστημάτων, αλλά και να προτείνονται τρόποι για να περιοριστούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις τους, προκειμένου η δημόσια συζήτηση για τη χρήση τους να περιλαμβάνει όλες τις παραμέτρους.
Καταρχάς, η χωροθέτηση των σχεδιαζόμενων φ/β σταθμών θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη σχέση κόστους-οφέλους όταν η υπό εξέταση έκταση είναι κατάλληλη για καλλιέργεια ή άρδευση.
Η δε επιλογή αποδοτικότερων τεχνολογιών ηλιακών πάνελ μπορεί να μειώσει την απαιτούμενη έκταση γης για την παραγωγή της ίδιας ποσότητας ενέργειας, ενώ η επέκταση της εγκατάστασης φ/β συστημάτων σε οροφές/στέγες κτηρίων, καθώς και σε χώρους που δεν έχουν άλλες χρήσεις, μπορεί να περιορίσει σημαντικά τη δέσμευση νέων εκτάσεων γης.
Επίσης, η ευρεία αξιοποίηση των αγροβολταϊκων και η συνδυασμένη χρήση γης μπορεί να έχει άμεσες θετικές επιπτώσεις και να επιφέρει σημαντική μείωση στην πίεση για χρήση καλλιεργήσιμης γης από τα φ/β. Αντίστοιχα, η χρήση συστημάτων καθαρισμού των πλαισίων που είναι πιο αποδοτικά ως προς τη χρήση νερού ή η αξιοποίηση του βρόχινου νερού μπορεί να μειώσει την κατανάλωση υδατικών πόρων.
Η ακριβής καταγραφή της υφιστάμενης φωτοβολταϊκής υποδομής στην Ελλάδα είναι, επίσης, ουσιαστική για την προετοιμασία της διαχείρισης του παλαιού εξοπλισμού και της αντικατάστασής του με νέα συστήματα. Ειδικά η ανάπτυξη μηχανισμών ανακύκλωσης για τα φ/β συστήματα είναι σημαντική για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο τέλος του κύκλου ζωής τους.
Σε κάθε περίπτωση, η ενσωμάτωση των φ/β συστημάτων στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον θα πρέπει να γίνεται με προσεκτικό σχεδιασμό, διασφαλίζοντας διαφάνεια και συνεννόηση με τις τοπικές κοινότητες, ολοκληρωμένες μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς και μέτρα για την άμβλυνση των αρνητικών επιπτώσεών τους.
Συμπερασματικά, τα φωτοβολταϊκά συστήματα αποτελούν μια από τις πλέον καθαρές πηγές ενέργειας που είναι διαθέσιμες αυτή τη στιγμή, με σημαντικά χαμηλότερο ανθρακικό αποτύπωμα και εκπομπές αερίων ρύπων κατά τη λειτουργία τους σε σύγκριση με τα ορυκτά καύσιμα.
Παρά ταύτα, έχουν ορισμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις που σχετίζονται με τον συνολικό κύκλο ζωής τους, κυρίως όσον αφορά τις εκπομπές αεριών του θερμοκηπίου κατά τη διαδικασία παραγωγής και εγκατάστασής τους, τις αυξημένες ανάγκες χρήσης γης, τις επιπτώσεις τους στην βιοποικιλότητα και, σε μικρότερο βαθμό, την κατανάλωση νερού.
Ειδικές κατηγορίες φ/β συστημάτων όπως τα αγροβολταϊκά και τα πλωτά φ/β μπορούν να προσφέρουν λύσεις για τη μείωση της πίεσης στη χρήση γης και άλλες πιθανές συνέργειες σε ό,τι αφορά την ενίσχυση/προστασία της βιοποικιλότητας, καθώς και στην ενίσχυση δραστηριοτήτων του αγροτικού/κτηνοτροφικού τομέα.
Η προσεκτική χωροθέτηση, ο σωστός σχεδιασμός, η προώθηση της ανακύκλωσης και η υιοθέτηση τεχνολογική βελτίωση θα είναι απαραίτητα στοιχεία μιας στρατηγικής για τη μεγιστοποίηση των περιβαλλοντικών οφελών των φ/β συστημάτων και την ελαχιστοποίηση των αρνητικών τους επιπτώσεων στην πορεία προς μια βιώσιμη και δίκαιη πράσινη μετάβαση.
Απαντήσεις στις παραπάνω προκλήσεις επιχειρεί να δώσει το έργο JustReDI, το οποίο λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU και υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας.
Το έργο JustReDI υλοποιείται με τη σύμπραξη έξι φορέων και ιδρυμάτων: του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), του Ερευνητικού Κέντρου ΑΘΗΝΑ, του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), καθώς και του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) και του Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος (ΔΙΠΑΕ).
Το JustReDI περιλαμβάνει ένα συνεκτικό σύνολο δράσεων που θα συμβάλλουν στην υλοποίηση των ευρωπαϊκών και εθνικών στρατηγικών για την αναπτυξιακή πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, μεγιστοποιώντας τον θετικό αντίκτυπο για την τοπική κοινωνία, ελαχιστοποιώντας τις κοινωνικές επιπτώσεις της διττής μετάβασης, ιδίως για τις ευάλωτες ομάδες και περιφέρειες, και ενισχύοντας την οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα υπό το πρίσμα της δίκαιης ανάπτυξης και της συμπερίληψης.
Ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν τις αντιλήψεις που σχηματίζουν οι Έλληνες για τα θέματα αυτά είναι και η έγκυρη δημόσια πληροφόρηση. Έτσι, το έργο περιλαμβάνει μια δράση για την αποτίμηση της αξιοπιστίας των ειδήσεων γύρω από την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση (Check4Facts).
Περισσότεροι πολίτες συμμετέχοντες στη διαδικασία, περισσότερες ευκαιρίες για βιώσιμη ανάπτυξη.
Δράση ενίσχυσης επενδύσεων «Εμβληματικές δράσεις σε διαθεματικές επιστημονικές περιοχές με ειδικό ενδιαφέρον για την σύνδεση με τον παραγωγικό ιστό» / Ανθεκτικότητα, Συμπερίληψη και Ανάπτυξη: Προς μια Δίκαιη Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση των Ελληνικών Περιφερειών – TAEDR-0537352.
Η δράση υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.
Εικόνες από FREEP!K
