Ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος έφερε την Εύβοια όπως και όλη την Ελλάδα υπό Ιταλική και Γερμανική κατοχή σηματοδοτώντας μία περίοδο εξαθλίωσης των κατοίκων αλλά και τη γέννηση της αντίστασης ενάντια στον εισβολέα. Ανάμεσα σε εκείνους που αντιστάθηκαν υπήρχαν και γνωστοί αλλά και άγνωστοι σε πολλούς Ευβοιώτες, οι οποίοι τόσο στις μάχες όσο και στη μετέπειτα αντίσταση τους απέναντι στους κατακτητές, συνέβαλλαν με το δικό τους τρόπο στην απελευθέρωση.
Αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους χιλιάδες που με τον τρόπο τους αντιστάθηκαν στους κατακτητές, ενώ 303 Ευβοείς, 13 Αξιωματικοί και 290 Οπλίτες σκοτώθηκαν μαχόμενοι στα βουνά και τα λαγκάδια της Αλβανίας σύμφωνα με τον ιστορικό ερευνητή Αγαθοκλή Παναγούλια.
Βλαχούτσικος Γιώργος: Ο Γιώργης Βλαχούτσικος, γνωστός ως καπετάν Ευβοιώτης,γεννήθηκε το 1916 στη Λίμνη Ευβοίας. Το 1940-41 πολέμησε στο Αλβανικό Μέτωπο. Στην Κατοχή (1940-44) πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση με πλούσια δράση σαν πολιτικός καθοδηγητής, αλλά και σαν καπετάνιος του εφεδρικού ΕΛΑΣ στην Εύβοια. Το τέλος του Γιώργη Βλαχούτσικου ήταν οικτρό, καθώς έπεσε θύμα του εμφυλίου χτυπημένος , μετά από προδοσία, άνανδρα την ώρα του ύπνου του – ανήμερα στην επέτειο του ΕΑΜ – στις 27 Σεπτέμβρη 1949, στη θέση Λούπα – Φράγανα, στο ΚΑΝΤΗΛΙ, πάνω από τη γενέτειρά του.
Βαρσαμάς Αργύρης : Γεννημένος στα Φύλλα Ευβοίας το 1910, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αντίσταση κατά των Γερμανών. Η δράση του αφορούσε την έκδοση της παράνομης εβδομαδιαίας κοινωνιής εφημερίδας “Ευβοικός Κόσμος”, η οποία ήταν όργανο του ΕΑΜ Ευβοίας. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 3 Μαΐου του 1944, μαζί με άλλα εννιά άτομα, με την κατηγορία του σαμποτάζ.
Κατσούλης Αναστάσιος : Γεννημένος στην Κύμη Ευβοίας το 1899, γιος του γιατρού Κωνσταντίνου Κατσούλη και της Μαρίας Κατσούλη. Συλλαμβάνεται το Μάρτιο το 1943, από τους κατακτητές για την πατριωτική του δράση και κλείστηκε στις φυλακές Αλιβερίου, Αβέρωφ, Καλλιθέας και τέλος στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Λάρισα.
Καραγιάννη Λέλα : Η Λέλα Καραγιάννη, η «Μπουμπουλίνα» που εκτελέστηκε από τους Ναζί. Μια Ευβοιώτισσα, η οποία δεν δίστασε να μετατρέψει το σπίτι της σε αρχηγείο της αντιναζιστικής οργάνωσης «Μπουμπουλίνα», δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο την αντίθεση της απέναντι στους κατακτητές.
Λάζος Νίκος : Πρωτοπόρα μορφή των κοινωνικών αγώνων και της Εθνικής Αντίστασης. Υπήρξε εκδότης της πρώτης εφημερίδας του αντιφασιστικού αγώνα της Χαλκίδας, μετά το Μάιο του 1944, όπου οι Γερμανοί κατέλαβαν τη Χαλκίδα. Τον Ιούνιο του 1941 τοιχοκολλήθηκε στους δρόμους της Χαλκίδας το πρώτο φύλλο της εφημερίδας “Ελευθερία” με φλογερό άρθρο για αντίσταση και πίστη στον αντιφασιστικό αγώνα. Εκτελέστηκε για την αντιστασιακή του δράση, στις 4 Αυγούστου στο Χαλάνδρι από τους Γερμανούς.
Μαδεμοχωρίτης Δημήτριος: Γεννήθηκε στις 13 Νοεμβρίου του 1906 στη Χαλκίδα. Το 1941, οργανώνεται στο ΕΑΜ και αναλαμβάνει το τομέα των δημοσίων υπαλλήλων. Μετά την απόλυση του το 1944 και κυνηγημένος από τους Γερμανούς διαφεύγει στο βουνό, όπου αναλαμβάνει γραμματέας της περιφερειακής Επιτροπής του ΕΑΜ με περιοχή ευθύνης την κεντρική και βόρεια Εύβοια. Με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, πρωτοστατεί στο άνοιγμα των φυλακών Χαλκίδας και την απελευθέρωση των Ιταλοκρατουμένων. Λόγω της συμμετοχής του στην Εθνική Αντίσταση φυλακίζεται από τις 18 Ιουνίου έως και τις 5 Σεπτεμβρίου 1945 στη Χαλκίδα. Πεθαίνει στις 17 Οκτωβρίου του 2000 στην Αθήνα και ενταφιάστηκε στη Χαλκίδα.
Μισύρης Δημήτρης : Αντισυνταγματάρχης, γεννημένος στην Ενορία Κύμης το 1893. Στον Ελληνοιταλικό πόλεμο υπηρέτησε στο μέτωπο της Ηπείρου αναλαμβάνοντας υποδιοικητής στο απόσπασμα Πίνδου του Δαβάκη. Μετά τον τραυματισμό του αντισυνταγματάρχη Δαβάκη, αναλαμβάνει τη διοίκηση του αποσπάσματος στο ύψωμα Φούρκα. Αποστρατεύεται το 1948 και πεθαίνει το 1963 στην Αθήνα.
Ντεγιάννης Ηλίας : Γεννήθηκε στη Στενή Ευβοίας το 1912. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 19 Ιουνίου του 1943, με την κατηγορία των φθορών, αφού ως ένα από τα βασικά μέλη της αντίστασης κατά του κατακτητή, υπήρξε αρχηγός μιας ομάδας που δρούσε στο Κερατσίνι και στον Πειραιά, η οποία προξενούσε πετυχημένες καταστροφές στα εχθρικά πλοία.
Ντεγιάννης Χρήστος : Στρατιωτικός γιατρός από τη Στενή, γεννημένος το 1911. Τοποθετήθηκε Διευθυντής του Ορεινού Χειρουργείου του Πόγραβετς το 1940 και έμεινε εκεί μέχρι την εισβολή των Γερμανών το 1940. Συλλαμβάνεται το 1942 από τους Ιταλούς μαζί με τα αδέρφια του Γιάννη, Σωτήρη και Θεόδωρο και κλείνεται στις φυλακές Αβέρωφ μέχρι τις 25 Οκτωβρίου του 1942. Πέθανε το 1982 στη Φιλοθέη, έχοντας αποκτήσει το αξίωμα του Αρχιάτρου.
Οικονόμου Α. Δημήτρης : Γεννήθηκε στη Χαλκίδα το 1883. Φοίτησε στη σχολή ναυτικών δοκίμων, από όπου και αποφοίτησε το 1903. Την εποχή της Κατοχής συνεργάστηκε με διάφορες μυστικές υπηρεσίες και πρόσφερε πολλά στους συμμάχους. Συνελήφθη το 1944 ως όμηρος από τους επαναστάτες αντάρτες, από όπου και απελευθερώθηκε το 1945. Ο Δημήτρης Οικονόμου, αποστρατεύθηκε το 1947 με τον βαθμό του Αντιναυάρχου. Πέθανε στις 11 Νοεμβρίου του 1957 στην Σύρο από ανακοπή καρδιάς και κηδεύτηκε στη Χαλκίδα.
Παπαπροκοπίου Δημήτρης : Γεννήθηκε στους Ταξιάρχες το 1910 και κατατάχθηκε ως εθελοντής στο στρατό και μετά στη σχολή Υπαξιωματικών Πεζικού στην Αθήνα. Κατά την Κατοχή πρόσφερε πολλές υπηρεσίες, φυγαδεύοντας πολλούς αξιωματικούς στη Μ. Ανατολή οργανωμένος στην αντιστασιακή οργάνωση “Μίδα”.
Παπαστρατής Σωτήρης : Γεννήθηκε το 1915 στη Χαλκίδα και πέθανε το 2000. Έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στη διάρκεια της Κατοχής, αφού με τη βοήθεια των Χαλκιδέων συναγωνιστών, μεταξύ των οποίων και η Άννα με το Νότη Καπνίση, και τη συμπαράσταση του Μητροπολίτη Γρηγορίου, κατάφερε να δημιουργήσει το εστιατόριο με τίτλο “Το πιάτο του πεινασμένου παιδιού”, το οποίο τάισε 3000 παιδιά. Τα Χριστούγεννα του 1943 ανεβαίνει στο βουνό όπου εντάσσεται στις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ Ευβοίας. Λαμβάνει μέρος στη συνδιάσκεψη της 14ης Αυγούστου 1943, η οποία υπήρξε ορόσημο για την εδραίωση της οργάνωσης στην Εύβοια. Από τη θέση αυτή εργάστηκε μαζί με άλλους Χαλκιδέους για την οργάνωση της δύναμης του Εφεδρικού ΕΛΑΣ της Χαλκίδας. Το 1944 τοποθετείται Γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής του Αγροτικού Κόμματος και μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ, όπου αγωνίστηκε για την απαλλαγή του Ευβοϊκού λαού από την τρομοκρατία του “Στρατιωτικού Διοικητή” Παπαθανασόπουλου, ο οποίος με εντολές και τη βοήθεια Γερμανών αιματοκυλούσε την Εύβοια.
Πλειαθός Γρηγόριος: O Μητροπολίτης Χαλκίδος, Ξηροχωρίου και Βορείων Σποράδων, Γρηγόριος Πλειαθός, στην περίοδο της κατοχής αγωνίστηκε για τον επισιτισμό του πληθυσμού και ηγήθηκε γενικής απεργίας για να αποτραπεί η εκτέλεση ομήρων (Αύγουστος 1943). Ήταν αυτός που απέτρεψε την τελευταία στιγμή την ανατίναξη της γέφυρας της Χαλκίδας από τους Γερμανούς κατά την αποχώρηση του ενώ βοήθησε τα μέγιστα στην διάσωση των Εβραίων της Χαλκίδας αλλά και ιερών κειμηλίων και σκευών της Εβραϊκής Συναγωγής της Χαλκίδας.
Φρίζης Μαρδοχαίος: O Μορντεχάι ή Μαρδοχαίος Φριζής (1 Ιανουαρίου 1893 – 5 Δεκεμβρίου 1940) ήταν ελληνοεβραίος αξιωματικός, που σκοτώθηκε πολεμώντας ηρωικά στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Ο Μαρδοχαίος Φριζής γεννήθηκε το 1893 στη Χαλκίδα, στην οποία οδός φέρει το όνομά του, σε πολύτεκνη οικογένεια. Το όνειρό του ήταν να γίνει αξιωματικός.
Χαϊνάς Γεώργιος: Γεννήθηκε στο Παρθένι το 1908 και ήταν γυμναστής στο γυμνάσιο Χαλκίδας. Πήρε μέρος στο έπος της Αλβανίας, ενώ πρωτοστάτησε και στην ίδρυση εθνικών ομάδων για την καταπολέμηση των κατακτητών.. Έπεσε θύμα του εμφυλίου βρίσκοντας τραγικό θάνατο στις 17 Οκτωβρίου του 1943. Προς τιμήν του δόθηκε το όνομα του στην κεντρική οδό της Χαλκίδας, λεωφόρο Χαϊνά, ενώ ανεργέθη ανδριάντας μπροστά από το εθνικό στάδιο.
Ανάμεσα στους 13.348 μαχητές του 1940-41 που δεν γύρισαν από το μέτωπο και έμειναν για πάντα οι περισσότεροι (8.000 περίπου) στα βουνά και τα λαγκάδια της Αλβανίας είναι και αρκετοί από το νομό Εύβοιας.Οι περισσότεροι Ευβοιώτες που πολέμησαν έπεσαν στο γεωγραφικό χώρο από υψώματα Τεπελενίου μέχρι υψώματα Κλεισούρας. Δεν ήταν λίγοι και εκείνοι που διακομίστηκαν σε νοσοκομεία και εκεί άφησαν την τελευταία τους πνοή.
Ο πρώτος Ευβοιώτης νεκρός ήταν ο Παναγιώτου Αθανάσιος του Περικλή από τη Στενή Ευβοίας. Πνίγηκε κατά την επιβίβαση του 3ουΣ.Π. στο πλοίο Ανδρος στις 3 Νοεμβρίου 1940.
Τρεις ημέρες αργότερα στις 5 Νοεμβρίου στη μάχη της Μπίγλιτσας άλλοι 5 Ευβοιώτες άφησαν την τελευταία τους πνοή και μέχρι τη λήξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου και της Γερμανικής εισβολής το δέντρο της λευτεριάς ποτίστηκε με άφθονο αίμα Ευβοιωτών πεσόντων.
Μάλιστα στα πλαίσια έρευνας του Αγαθοκλή Παναγούλια, ιστορικού ερευνητή, εντοπίστηκαν στο χώρο της Αλβανίας 3 τάφοι Ευβοιωτών πεσόντων.
Αυτοί είναι: Καλιανιώτης Ιωάννης του Θεοδώρου από Κριεζά Καρυστίας, Μαντζίνης Γεώργιος του Φραγκίσκου από Κάψαλα Ευβοίας και Μπασούκος Γεώργιος του Ευαγγέλου από Θεολόγο Ευβοίας, ενώ αρκετοί ήταν και εκείνοι που εξαφανίστηκαν στα βουνά της Αλβανίας.
Τα ονόματα όλων των Ευβοιωτών που πέθαναν στο Αλβανικό μέτωπο, μπορείτε να τα δείτε εδώ.
Πηγές: Σερβιτόρος και Αγαθοκλής Παναγούλιας, “Οσοι δε γύρισαν από το μέτωπο”, Αθήνα 2002.
Ακολουθείστε μας στο Google News